Dwumetrowy model ludzkich płuc „oddycha” pochłania zanieczyszczenia powietrza, które osiadają na białej materii pokrywającej instalację. Powietrze zasysane jest poprzez białą flizelinę pokrywającą płuca i dwa wentylatory symulujące proces oddychania. Zanieczyszczenia powietrza filtrowane przez „płuca” sprawiają, że zależnie od poziomu zanieczyszczenia powietrza, ich pokrycie przybiera grafitowy, a nawet czarny kolor.
Przy budynku biblioteki miejskiej ruszyła kampania Polskiego Alarmu Smogowego. Symboliczne mechaniczne płuca, które przez miesiąc będą filtrować powietrze, stały się ważnym impulsem do dyskusji o stanie jakości powietrza w mieście uzdrowiskowym i przyszłych działaniach na rzecz jego poprawy. Na briefingu prasowym obecni byli przedstawiciel Rybnickiego Alarmu Smogowego Emil Nagalewski, przedstawiciel Ustrońskiego Alarmu Smogowego Piotr Poznański, burmistrz Ustronia Paweł Sztefek oraz przewodniczący Rady Miasta Michał Kubok.
Jak podkreślił Emil Nagalewski, instalacja działa na wyobraźnię:
– Dzięki dwóm dmuchawom, które zasysają powietrze, na białej tkaninie osadzają się zanieczyszczenia, pokazując, czym oddychamy. Im powietrze gorszej jakości, tym płuca szybciej ciemnieją. Mam nadzieję, że po miesiącu nie będą bardzo szare, bo powietrze w Ustroniu zaczyna się poprawiać.
Po raz pierwszy kampania mobilnych płuc pojawi się w przestrzeni wirtualnej dzięki Tech To The Rescue, organizatorowi Hackathonu. Zwycięzca tej rywalizacji, zespół z firmy Brainhub – stworzył narzędzie „Wirtualne płuca”. Pozwala ono zwizualizować wygląd płuc po dwóch tygodniach „oddychania” powietrzem w dowolnej lokalizacji na całym świecie. Na stronie wirtualnepluca.pl znajdziemy również grę komputerową, w której gracze mają za zadanie zlikwidować wszystkie źródła zanieczyszczenia powietrza.
Kampania w Ustroniu
Instalacja, która wędruje po Polsce, przyjechała do Ustronia z Raciborza. Następnie trafi do Radzionkowa lub Dąbrowy Górniczej. Akcja, trwająca do końca marca, ma na celu uświadamianie mieszkańców i mobilizację do wymiany przestarzałych pieców, tzw. „kopciuchów”. Burmistrz Ustronia Paweł Sztefek nie ukrywał, że choć miasto czyni starania w walce z niską emisją, sytuację utrudnia zawieszenie programu „Czyste Powietrze”:
– Rokrocznie zabezpieczamy środki na wymianę kopciuchów, ale zamknięcie naboru do programu „Czyste Powietrze” to dla nas cios nożem w plecy. Wielu mieszkańców korzystało z dotacji, a teraz nie wiadomo, co dalej.
Dodał, że w Ustroniu wciąż funkcjonuje kilkaset „kopciuchów”, a głównym problemem pozostaje ubóstwo energetyczne:
– Część mieszkańców zwyczajnie nie stać na wymianę pieca, mimo dostępnych dotacji, a inni, mimo edukacji, nie zdają sobie sprawy ze skali problemu.
Przewodniczący Rady Miasta Michał Kubok podkreślił konieczność zintensyfikowania działań:
– To, że płuca stanęły w centrum Ustronia, to dobry krok. Jednak sama symbolika to za mało. Działania muszą być wielopłaszczyznowe: edukacja, kontrola przestrzegania uchwały antysmogowej oraz wsparcie dla najuboższych mieszkańców. Nasze miasto ma być miejscem, gdzie zdrowie i czyste powietrze stają się standardem.
Kubok wskazał również na potrzebę specjalnych programów wsparcia dla miast uzdrowiskowych:
– Jako uzdrowisko korzystamy z turystyki z całego kraju, dlatego potrzebujemy dedykowanych narzędzi wsparcia z poziomu centralnego.
Przedstawiciele alarmu smogowego oraz samorządu zgodnie apelowali o przywrócenie programu „Czyste Powietrze” i przestrzeganie uchwały antysmogowej. Symboliczne płuca mają być dla mieszkańców impulsem do refleksji nad stanem powietrza oraz zachętą do podjęcia realnych działań.
– Oddychać nie przestaniemy. Wiele czynników szkodliwych możemy wykluczyć, ale jakość powietrza to problem, który musimy rozwiązać wspólnie – podsumował przewodniczący Kubok.
Remont czystego powietrza
Po wejściu na stronę internetową Programu Czyste Powietrze przeczytamy komunikat o treści: „28 listopada 2024 r. rozpoczęła się niezbędna przerwa w przyjmowaniu nowych wniosków w programie Czyste Powietrze. Wszystkie dotychczas złożone wnioski są rozpatrywane, wypłata dotacji trwa nieprzerwanie. W lepszej, nowej odsłonie program Czyste Powietrze wróci na wiosnę 2025 r., z jasnymi zasadami i nowym źródłem finansowania. Czyste Powietrze nadal trwa, w połowie grudnia ruszy nabór wniosków na termomodernizację domów na terenach województw dotkniętych powodzią.”
Na tej samej stronie możemy też przeczytać, że ta przerwa to pierwsza duża modernizacja programu po 6 latach od jego powstania. „Celem tej zmiany jest naprawa programu i zabezpieczenie polskich gospodarstw domowych przed nadużyciami, tak by nadal działać na rzecz czystego powietrza i niższych rachunków za ogrzewanie dla Polek i Polaków.”
Ogłoszona przerwa w naborze wniosków o dofinansowanie z programu Czyste Powietrze zaskoczyła ludzi. Wstrzymanie przyjmowania dokumentów nastąpiło niemal z minuty na minutę. Niektórzy byli w trakcie pisania wniosku, wiele osób musiało zweryfikować swoje plany dotyczące dofinansowania, a w przypadku mieszkańców naszego województwa, w związku z uchwałą antysmogową Sejmiku, obowiązują nas konkretne terminy wymiany źródeł ciepła. Nie wiadomo jednak, jakie będą nowe zasady i zakup jakich pieców lub wykonanie jakich prac będzie można refinansować. Ustroniacy zwracają się z pytania do ekodoradcy w Urzędzie Miasta Ustroń, ale Kinga Duraj na razie nie jest w stanie przekazać konkretnych informacji. Na stronie „Czystego Powietrza” podany jest numer telefonu do kontaktu: 22 340 40 80.
Radni przeciw wstrzymaniu programu
Podczas sesji Rady Miasta Ustroń 17 grudnia radni podjęli Uchwałę nr X/112/2024 w sprawie sprzeciwu wobec wstrzymania naboru wniosków w Programie Priorytetowym „Czyste Powietrze”. Czytamy w niej:
Zważywszy na fakt, iż Program Priorytetowy „Czyste Powietrze” w zakresie inwestycji wymiany nieekologicznych źródeł ciepła oraz termomodernizacji budynków, jest kluczowy dla ochrony środowiska oraz ochrony zdrowia mieszkańców Miasta Ustroń oraz odwiedzających Miasto Ustroń turystów, wczasowiczów i kuracjuszy.
Dalej czytamy, że Rada Miasta: Postanawia wystąpić do Prezesa Rady Ministrów z apelem w sprawie sprzeciwu wobec wstrzymania przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej naboru wniosków w Programie Priorytetowym „Czyste Powietrze”.
A w uzasadnieniu:
Z uwagi na zawieszenie Programu Priorytetowego „Czyste Powietrze”, w ramach którego udzielana jest/była dotacja do ocieplenia domów i instalacji nowoczesnego ogrzewania, co przyczyniało się nie tylko do poprawy jakości powietrza, ale przede wszystkim do obniżenia rachunków za ogrzewanie w gospodarstwach domowych w dobie wysokich cen energii, celowe stało się wystąpienie z apelem do Prezesa Rady Ministrów o niezwłoczne przywrócenie naboru wniosków w Programie Priorytetowym „Czyste Powietrze” przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Program ten stanowi kluczowy program dla ochrony zdrowia i środowiska, dla wielu mieszkańców jest także jedyną szansą w zakresie inwestycji wymiany nieekologicznych źródeł ciepła oraz termomodernizacji budynków, co niewątpliwie przyczynia się do obniżenia rachunków za ogrzewanie. Nagłe zawieszenie Programu postawiło wielu mieszkańców w trudnej sytuacji, bowiem rozpoczęli już procedurę składania wniosków – ponieśli już znaczne koszty inwestycji, często poprzedzone zaciągniętym kredytem na ten cel. Takie działanie niewątpliwie podważa zaufanie obywateli do państwa. Zasada ochrony zaufania obywateli do państwa i do stanowionego przez nie prawa jako zasada konstytucyjna, wywiedziona z zasady demokratycznego państwa prawa, powinna wzbudzać u obywateli przekonanie o pewności przyjmowanych rozwiązań, w tym konsultowanie ze znacznym wyprzedzeniem ewentualnych przewidywanych zmian, a czego zabrakło w przypadku wstrzymania programu „Czyste Powietrze”. Nadto zawieszenie Programu grozi spowolnieniem, jeśli nie zahamowaniem procesu wymiany źródeł ciepła, co będzie miało znaczący negatywny wpływ na jakość powietrza zarówno w Mieście Ustroń, które przecież jest miastem uzdrowiskowym, jak również gmin sąsiednich. W Mieście Ustroń w okresie obowiązywania Programu złożono 449 wniosków o dofinansowanie. Liczba zawartych umów 366. Liczba zrealizowanych przedsięwzięć wynosi 263, na łączną kwotę wypłaconych dotacji 4.920.069,68 zł. Dlatego Rada Miasta Ustroń apeluje do Prezesa Rady Ministrów o niezwłoczne wznowienie programu „Czyste Powietrze”, a przez to kontynuowanie w niezakłócony sposób działań antysmogowych podejmowanych przez gminy. Wobec powyższych argumentów podjęcie uchwały w sprawie wystąpienia z apelem jest w pełni zasadne.
Smogowe płuca ruszają w Polskę
Informacja prasowa Polskiego Alarmu Smogowego
Mobilne instalacje przedstawiające ludzkie płuca po raz kolejny ruszają w Polskę. To już szósta edycja antysmogowej kampanii Polskiego Alarmu Smogowego „Zobacz czym oddychasz”, która w tym sezonie grzewczym koncentruje się na wpływie zanieczyszczenia powietrza na najmłodszych. Nowatorskie instalacje trafią aż do dziesięciu województw i 29 miejscowości. Instalacje pojawią się głównie w gminach, w których nie prowadzi się pomiaru jakości powietrza.
– W tym sezonie grzewczym będziemy pokazywać i edukować w jaki sposób zanieczyszczenie powietrza wpływa na zdrowie dzieci – mówi Magdalena Cygan, koordynatorka kampanii – jak podkreślają naukowcy i lekarze zajmujący się zanieczyszczeniem powietrza, dzieci są szczególnie wrażliwe na unoszące się w powietrzu szkodliwe substancje. Nie tylko pochłaniają one więcej zanieczyszczeń w przeliczeniu na masę ciała, ale również zaburzają rozwój dziecięcych organizmów. Badania wykazują, że dzieci, które wyrastały w zasmogowanym otoczeniu są w dojrzałym wieku bardziej podatne na przewlekłe choroby układu oddechowego i układu krążenia. W kolejnych kampaniach mobilnych płuc koncentrować się będziemy za każdym razem na innej grupie społecznej.
– Dzieci w okresie niemowlęcym, wczesnoszkolnym i przedszkolnym są szczególnie narażone na zanieczyszczenie powietrza – mówi dr Piotr Dąbrowiecki, alergolog – Występują u nich częstsze infekcje układu oddechowego, takie jak: alergie, astma oskrzelowa. Smog wpływa także na rozwój ogólny dzieci oraz na rozwój centralnego układu nerwowego, co przejawia się gorszymi wynikami w nauce.
W tym sezonie grzewczym mobilne płuca trafią aż do dziesięciu województw i 29 miejscowości. W każdej z nich będą mierzyć jakość powietrza i pokazywać czym oddychają mieszkańcy. To wyjątkowa kampania, ponieważ po raz pierwszy płuca trafiają do gmin na prośbę ich przedstawicieli. Płuca trafią m.in. do zasmogowanej Nowej Rudy czy położonej na Podlasiu Hajnówki.
– Kampania PAS rusza w szczególnym momencie – mówi Piotr Siergiej, rzecznik PAS – odnotowujemy w Polsce stopniową poprawę jakości powietrza wynikającą z likwidacji ok. miliona starych kotłów, czyli tzw. „kopciuchów”. Z drugiej strony, w obecnym sezonie grzewczym już zaczynamy odnotowywać przekroczenia dopuszczalnych poziomów zanieczyszczenia, których przyczyną jest ok. dwóch milionów wciąż działających „kopciuchów”. Dlatego musimy zrobić wszystko, aby doprowadzić do trwałej poprawy jakości powietrza w Polsce. „Oddychające” ludzkie płuca to nowatorskie instalacje antysmogowe, które w tym sezonie grzewczym staną w 29 polskich miejscowościach. Podczas kampanii trwającej aż pięć miesięcy sześć mobilnych instalacji pojawi się na terenie dziesięciu województw.
Po raz pierwszy kampania mobilnych płuc pojawi się w przestrzeni wirtualnej dzięki Tech To The Rescue, organizatorowi Hackathonu. Zwycięzca tej rywalizacji, zespół z firmy Brainhub stworzył narzędzie „Wirtualne płuca”. Pozwala ono zwizualizować wygląd płuc po dwóch tygodniach „oddychania” powietrzem w dowolnej lokalizacji na całym świecie. Na stronie wirtualnepluca.pl znajdziemy również grę komputerową, w której gracze mają za zadanie zlikwidować wszystkie źródła zanieczyszczenia powietrza.
Partnerami kampanii są: Allegro Foundation, Fundacja Better Future oraz Grupa LuxMed.
Patronatem kampanię objęły: Edukacyjna Sieć Antysmogowa NASK, Tech To The Rescue, Polska Federacja Stowarzyszeń Chorych na Astmę, Alergię i POChP oraz Europejskie Centrum Czystego Powietrza.
Piotr Siergiej, rzecznik PAS, 510 069 020
Magdalena Cygan, koordynatorka kampanii, 502 463 790
Od 15 listopada do 7 lutego płuca zawitają do 15 miast i gmin w Polsce.
Mateusz Bielesz, Monika Niemiec