9 listopada 1944 roku to tragiczna karta w dziejach Ustronia, toteż corocznie upamiętnia się ofiary mordu 35 mieszkańców naszego miasta dokonanego przez hitlerowców. W tym roku mija 80 lat od tej zbrodni, więc obchody były wzniosłe i wzruszające, ale miały też wyjątkowe akcenty rocznicowe w postaci filmu i publikacji zrealizowanych w Muzeum Ustrońskim. Uroczystość ma duże znaczenie dla mieszkańców tej ziemi, ponieważ przypomina o wartości patriotyzmu, który jest najważniejszym elementem polskiej tożsamości narodowej.
Obchody tragicznych wydarzeń rozpoczęto pod pomnikiem autorstwa Karola Kubali na budynku SP1, a prowadziła je dyrektor tej szkoły Magdalena Herzyk. Na wstępie zagrała orkiestra, zaś po hejnale i odgłosie syreny prowadząca powitała władze naszego miasta z burmistrzem Pawłem Sztefkiem, radnych z przewodniczącym RM Michałem Kubokiem, rodziny pomordowanych, księży, delegacje wszystkich ustrońskich szkół oraz licznych mieszkańców Ustronia. Po odśpiewaniu hymnu narodowego o zabranie głosu został poproszony burmistrz, który powiedział m.in.: – Jestem dumny, że mimo tak tragicznych okoliczności spotykamy się w takim szerokim gronie osób. Dzisiaj oddając hołd mieszkańcom Ustronia przypominamy sobie o wartości ludzkiego życia i o godności. To nasza wspólna odpowiedzialność, by takie tragedie nigdy więcej się nie powtórzyły. Oddajmy hołd pomordowanym mieszkańcom, bo ich życie choć przerwane w tak tragiczny sposób nie powinno zostać zapomniane. Cześć ich pamięci!
Piękny i wzruszający program słowno-muzyczny w wykonaniu uczniów SP 1 na bazie m.in. poezji Wandy Mider był zrealizowany na profesjonalnym poziomie. Podczas apelu poległych uczniowie wymienili wszystkich pomordowanych i przedstawili grozę tego pamiętnego dnia. Recytacje patriotycznej poezji i prozy zaprezentowali uczniowie klas ósmych z towarzyszeniem szkolnego chórku pod kierunkiem Marioli Dyki, którego narodowe pieśni oraz muzyka orkiestry wprowadziły obecnych w nastrój powagi i zadumy nad tragiczną przeszłością. Następnie pod pomnikiem kwiaty złożyli przedstawiciele władz samorządowych, członkowie rodzin ofiar, przedstawiciele Stowarzyszenia Miłośników Kuźni Ustroń oraz uczniowie ustrońskich szkół.
Przy dźwiękach orkiestry uczestnicy uroczystości przeszli pod Muzeum Ustrońskie, gdzie przy tablicach poświęconych pomordowanym pracownikom Kuźni i Tartaku historię mordu ustroniaków szczegółowo przedstawił prezes Stowarzyszenia Miłośników Kuźni Ustroń Karol Brudny, wspominając m. in. inicjatywę prezesa organizacji kombatanckiej Ludwika Gembarzewskiego w powstaniu tablicy upamiętniającej zamordowanych pracowników Kuźni. Po obszernym przemówieniu prezesa nastąpiło złożenie kwiatów pod tablicami przez władze samorządowe, rodziny pomordowanych i przedstawicieli SMKU.
Finałem tej wzruszającej patriotycznej uroczystości była prezentacja filmu, zrealizowanego w Muzeum Ustrońskim przez Alicję Michałek i Kamila Podżorskiego, przy współpracy Magdaleny Dziendziel i Mikołaja Haratyka z Rady Muzeum. Zainteresowanie było bardzo duże, a uczestników powitała dyrektor placówki Magdalena Lupinek, dokonując wprowadzenia w problematykę. Realizacja filmu trwała wiele miesięcy i opierała się na zgromadzonej w Muzeum dokumentacji, ale przede wszystkim na relacjach ponad trzydziestu mieszkańców Ustronia, potomków lub sąsiadów ofiar, do których realizatorzy z trudem dotarli. Wielką rolę w docenieniu wagi naszych dawnych dziejów przez mieszkańców miasta ma cykliczna rubryka w gazecie „W dawnym Ustroniu”, którą prowadzi nad wyraz zaangażowana badaczka miejscowych dziejów Alicja Michałek. Wielogodzinne nagrania ponad trzydziestu świadków dawnych wydarzeń do filmu „Śladami ofiar tragedii 9 listopada 1944 r.”, który trwa 80 minut, wywołały wiele wzruszeń i emocji zarówno u wspominających, jak i u realizatorów. Na bazie zasobów muzealnych i uzyskanych relacji wydano publikację „Śladami ofiar tragedii 9 listopada 1944 r.. W 80 rocznicę krwawego czwartku”.
Warto jednak podkreślić, że zasłużony ustroński historyk Józef Pilch pierwszy opracował materiał na ten temat przede wszystkim na bazie informacji świadków tych tragicznych wydarzeń, co zostało dwukrotnie wydane w 1971 r. – „Przyczynek do dziejów Ustronia z lat 1939- 1945. Straty w ludziach i straty w kulturze materialnej” i w 1978 r. – „Ustroń 1939 -1945. Przyczynek do dziejów ludności miasta w okresie wojny i okupacji”.
Lidia Szkaradnik