W dawnym Ustroniu

W tym numerze przeniesiemy się do Lipowca, aby podziwiać unikatową, archiwalną fotografię pomnika upamiętniającego poległych żołnierzy Armii Czerwonej, których ciała w późniejszym czasie zostały ekshumowane i przeniesione na cmentarz w Bielsku-Białej. Tak ów zabytek prezentował się około pół wieku temu na zdjęciu pochodzącym z imponujących zbiorów naszego ulubionego kolekcjonera Bronisława Miecha. Uwieczniono tu pierwotny napis o treści „Cześć Bohaterom Radzieckim wojny 1941-45. Społeczeństwo”. W późniejszym czasie, gdy litery odpadły, pomnik oznakowano tablicą z napisem: „Tu pochowani byli żołnierze Armii Czerwonej polegli w walkach frontowych 1945 roku. Cześć ich pamięci”. Z czasem ta wtórna tablica również zniknęła z pomnika, podobnie jak symbol gwiazdy, co wiązało się z zapisami ustawy dezubekizacyjnej, które nakazywały między innymi usunięcie pomników „upamiętniających osoby, organizacje, wydarzenia lub daty symbolizujące komunizm lub inny ustrój totalitarny (…)”. Szczęściem jest, że sama bryła pomnika, przypominającego bramę, została zachowana. Jest to wszak nieodłączny, estetyczny element lipowieckiego krajobrazu, zlokalizowany w pobliżu historycznych budowli – kościoła z 1810 r., dawnej szkoły z 1900 r., a także starej plebanii z 1793 r. i dawnego sierocińca jezuickiego z 1735 r. Pomnik może być również traktowany jako symboliczna brama, prowadząca na stary lipowiecki cmentarz, czynny w latach 1833-1910, a zamknięty ze względu na lokalizację na podmokłym, grząskim terenie. Była to druga nekropolia w dziejach tejże parafii. Najstarszy cmentarz, kształtem przypominający owal, okalał dawny drewniany kościółek, znajdujący się na terenie obecnego parkingu, w miejscu kamiennego krzyża, ufundowanego w 1899 r. przez arcyksiążęcych robotników z Lipowca. Bardzo proszę mieszkańców, pamiętających powstanie pomnika oraz ekshumację pochowanych tam żołnierzy, o kontakt z Muzeum.
Alicja Michałek, Muzeum Ustrońskie