W zbiorach naszego Muzeum moją uwagę zwrócił ostatnio medal okolicznościowy wykonany z aluminium, upamiętniający 25-lecie Przedsiębiorstwa Mechanizacji Produkcji Zwierzęcej „Meprozet” w Ustroniu Nierodzimiu. Warto tu jednak zaznaczyć, iż „Meprozetowi” dał początek POM. Od niego właśnie rozpocznę tę krótką opowieść.
W związku z powszechną mechanizacją rolnictwa 1 marca 1952 r. utworzono w Nierodzimiu Gminny Ośrodek Maszynowy, przekształcony 2 lata później w Państwowy Ośrodek Maszynowy. Siecią POM-ów obejmowano wówczas cały kraj. Ośrodkowi przekazano 7,4 ha gruntów z Państwowego Funduszu Ziemi, dwa budynki mieszkalne, chlewnię i stodołę, zaś pierwsze biura urządzono w nierodzimskiej szkole podstawowej. Rzeczone grunta i zabudowania pierwotnie należały do dawnego folwarku Komory Cieszyńskiej istniejącego w Nierodzimiu w rejonie obecnych ulic J. Kreta, Wiejskiej, Szerokiej, Zabytkowej, Katowickiej i Bocznej), rozparcelowanego w 1927 r.
POM świadczył bezpośrednie usługi dla rolnictwa. Przeprowadzał siewy i orki, prace uprawowe i pielęgnacyjne oraz zbiory plonów, równocześnie dokonując remontów maszyn i sprzętu rolniczego. Zabezpieczał je tym samym dla rolniczych spółdzielni produkcyjnych oraz przyszłych kółek rolniczych (których intensywny rozwój datujemy na lata 60. XX w.). POM odgrywał ogromną rolę w krzewieniu kultury technicznej na wsi. Przy uroczystych okazjach typu dożynki traktorzyści ośrodka prezentowali nowe maszyny, instruując widzów w zakresie ich obsługi, zaś agronomowie służyli fachową pomocą. W latach 60. POM-owi przyporządkowano międzykółkowe Bazy Maszynowe w Dębowcu, Drogomyślu i Pogórzu. W 1964 r. przystąpiono do projektu związanego z konstruowaniem deszczowni, co nadało ton dalszemu rozwojowi ośrodka.
W 1972 r. Ministerstwo Rolnictwa zadecydowało o utworzeniu, w oparciu o Państwowy Ośrodek Maszynowy, Przedsiębiorstwa Mechanizacji Produkcji Zwierzęcej i Przemysłu Rolnego „Meprozet” w Nierodzimiu. Decyzja ta zmieniła charakter ośrodka z usługowego na typowo produkcyjny, wymieniono park maszynowy i przekwalifikowano załogę. W 1973 r. wytwarzano między innymi elementy baz paliw, imaki nożowe dla kosiarek rotacyjnych, wałki do maszyn żniwnych czy agregaty ciśnieniowe do mydła i dezynfekcji, zatrudniając 238 osób. W międzyczasie stopniowo rozwijano produkcję deszczowni. Z początkiem lat 80. nierodzimska fabryka stała się jedynym w kraju producentem tych urządzeń, realizując rządowy program w tym zakresie.
W zbiorach naszego Muzeum znajduje się barwny katalog „Meprozetu”, wydany w 1982 r., który informuje nas między innymi, iż przedsiębiorstwo zlokalizowane było przy nieistniejącej już ulicy Pomowskiej pod numerem 2. Wykonywało agregaty do pompowania wody w instalacjach deszczowych, agregaty do pompowania gnojowicy, zraszacze do nawadniania upraw polowych i warzywnych czystą wodą, zraszacze gnojowicowe, rurociągi przetaczane oraz nawijane do deszczowania upraw dla gospodarstw wielkoobszarowych, a także urządzenia pomocnicze takie jak wozy do transportu rur, śrutowniki bijakowe czy chłodziarki do mleka. Z biegiem lat zakład stał się orędownikiem coraz to bardziej nowoczesnych technologii. Oferował sprzęt niezbędny przy melioracji gruntów i odwodnieniach wykopów budowlanych.
Dobrą passę przerwały przemiany ustrojowe w Polsce. „Meprozet” stracił rację bytu jako przedsiębiorstwo państwowe, a w sierpniu 1991 r., zarządzeniem wojewody bielskiego, postawiony został w stan likwidacji. Sukcesorem tego legendarnego zakładu została firma „Klaudia”, producent deszczowni oraz urządzeń do odwadniania, która przejęła zarówno dużą część pracow- ników, klientelę oraz hale zakładu, jak i niektóre opracowane w nim technologie.
Oba przedsiębiorstwa przez pół wieku wpływały na rozwój Nierodzimia oraz konsolidowały jego mieszkańców. W latach 50. POM na otrzymanych parcelach wzniósł 4 bloki mieszkalne dla swych pracowników, zaś w połowie lat 60. urządził stadion dla Ludowego Zespołu Sportowego, działającego przy zakładzie. W czasach „Meprozetu” obok boiska wzniesiono salę służącą młodzieży do gry w tenisa stołowego. Podczas funkcjonowania POM-u w jednym z budynków urządzono stylową klubokawiarnię, w której ludność Nierodzimia miała możliwość lektury prasy, kupna napojów i słodyczy, a z czasem również oglądania telewizji. W latach 70. „Meprozet” postawił ponadto 3 bloki dla swej kadry. Zwyczajowo zarówno POM jak i „Meprozet” stanowiły punkt zborny korowodów dożynkowych, a u wejścia do „Meprozetu” powstał ośrodek rekreacyjny „Olszynka” z kręgiem tanecznym. Warto wspominać te dobre lata, póki nie zatrą się w pamięci kolejnych pokoleń.
Alicja Michałek, Muzeum Ustrońskie
