Na sesji Rady Miasta Ustroń, która odbyła się 27 lutego prezentację na temat smogu przedstawił Piotr Poznański z Ustrońskiego Alarmu Smogowego. Zatytułował ją „3 pytania o czyste powietrze w Ustroniu”, a w podtytule zadał pytania: Dlaczego czyste powietrze jest nieodzowne? Jak sprawić, aby powietrze było czyste? Kto jest za to odpowiedzialny?
Liczba zgonów w Polsce (rocznie): choroby nowotworowe – 100 tys., zanieczyszczenie powietrza – 45 tys., wypadki komunikacyjne – 3 tys. Gdyby liczbę zgonów w Ustroniu wyliczyć proporcjonalnie do zgonów w kraju, to otrzymalibyśmy następujące dane: choroby nowotworowe – 40, zanieczyszczenie powietrza – 18, wypadki komunikacyjne – 1,2.
Piotr Poznański zacytował fragmenty raportu Najwyższej Izby Kontroli pt. „Działania na rzecz odpowiedniej jakości powietrza w uzdrowiskach”, który został opublikowany w maju 2024 roku: „W ocenie NIK, działania wszystkich skontrolowanych podmiotów nie zapewniły optymalnych i bezpiecznych warunków do prowadzenia lecznictwa uzdrowiskowego z uwagi na zbagatelizowanie problematyki niedostatecznej jakości powietrza na etapie potwierdzania statusu uzdrowisk oraz niewystarczającą saklę działań naprawczych gmin w latach 2018-2022 dotyczących redukcji niskiej emisji. (…) poszerzona analiza dokumentacji dla 12 uzdrowisk wykazała, że żadne z nich faktycznie nie spełniało wymagań dotyczących jakości powietrza, a mimo to potwierdzono ich status bez zastrzeżeń.”
Przypomniał też, że stacja pomiaru powietrza Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska znajdująca się na Zawodziu nie oddaje faktycznego stanu powietrza w mieście. Takich pomiarów zimą 2024/2025 dokonywał w centrum mobilny ambulans pomiarowy powietrza Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska. Obraz zanieczyszczenia powietrza mieszkańcy i turyści sprawdzali na mobilnych płucach, które od 10 grudnia 2024 roku do 13 stycznia 2025 roku stały w sąsiedztwie rynku.
Działacz Ustrońskiego Alarmu Smogowego przekonywał, że miasto powinno dbać o swój wizerunek, a tymczasem na portalach internetowych oraz w prasie Ustroń zaczyna być łączony z zanieczyszczonym powietrzem – w ubiegłym roku Onet pisał, że poprzedni burmistrz nie wydał zgody na umieszczenie mobilnych płuc na terenie Przedszkola nr 4 w Hermanicach. Nagłówek na okładce wrześniowego wydania „Angory” zapowiada „Miażdżący raport na temat polskich uzdrowisk” i wymienia nasze miasto wśród innych uzdrowisk, w których nie są spełniane normy dotyczące powietrza. Nazwy kurortów opatrzone zostały znamiennym określeniem: „Sanatoria pod klepsydrą”. Portal Money.pl przedstawił sprawę Szczyrku, w którym z powodu smogu nie jest pobierana opłata uzdrowiskowa, a burmistrz skarży się na straty dla budżetu w wys. około 2 mln. zł rocznie. Obywatele zaczynają składać pozwy, żądając zadośćuczynienia za oddychanie zanieczyszczonym powietrzem. Tak zrobił mieszkaniec Rybnika i Sąd Najwyższy się za nim ujął.
Odpowiadając na pytanie: Jak sprawić aby powietrze było czyste?, Piotr Poznański przypomniał obowiązujące w województwie śląskim akty prawne, które prelegent ocenił jako dobre, a są to: uchwała Sejmiku Województwa Śląskiego tzw. antysmogowa z 2017 roku, Program Ochrony Powietrza, Rekomendacje 2.0 – analiza uwarunkowań dotyczących obowiązków samorządów związanych z wdrażaniem tzw. uchwały antysmogowej. Przypomniał też terminy obowiązkowej wymiany źródeł ciepła.
W Programie Ochrony Powietrza czytamy, że: „Gminy mają obowiązek przygotować wewnętrzną procedurę przeprowadzania kontroli palenisk pod kątem przestrzegania uchwały antysmogowej dla województwa śląskiego i zakazu spalania odpadów. Procedura powinna zostać opracowana zgodnie z wytycznymi przygotowanymi przez Śląski Związek Gmin i Powiatów”. W tym dokumencie napisane jest m.in., jak gminy mają prowadzić kontrolę wypełniania zapisów uchwały antysmogowej i jak mają sobie radzić z ubóstwem energetycznym, przedstawianym jako główna przeszkoda w wyciąganiu konsekwencji wobec osób, które zanieczyszczają powietrze.
Ustroński Alarm Smogowy zwrócił się do Burmistrz Miasta Ustroń o udostępnienie informacji publicznej. Zapytał, czy Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Ustroniu zmierzył skalę ubóstwa energetycznego w Ustroniu, ile osób boryka się z tym problemem, ilu lokali dotyczy ten problem, ile z powyższych lokali należy do zasobu gminnego? A także, jakiej definicji używa MOPS do kwalifikacji osób do grupy zagrożonych ubóstwem energetycznym, w jaki sposób wspiera osoby ubogie energetycznie, ilu osobom została udzielona pomoc, jaka była wartość udzielonej pomocy w roku 2023 i 2024 i z jakich źródeł była finansowana.
W odpowiedzi czytamy, że MOPS nie mierzył skali ubóstwa energetycznego w Ustroniu i nie używa własnej definicji ubóstwa energetycznego. Kryteria ubóstwa energetycznego kwalifikujące do programów redukcji ubóstwa energetycznego określane się każdorazowo w programach wprowadzających instrumenty redukcji ubóstwa energetycznego. MOPS wspiera rodziny i osoby w zakresie zakupu opalu, opłat za energię elektryczną na ogólnych zasadach określonych w ustawie o pomocy społecznej W 2023 r. pomocą w formie zasiłków celowych objęto 49 rodzin i osób samotnych, udzielając wsparcia na kwotę 29.946 zł. W pierwszym półroczu 2024 r. pomocą w formie zasiłków celowych objęto 10 rodzin i osób samotnych udzielając wsparcia na kwotę 3970 zł. Zasiłki celowe są finansowane z budżetu Miasta.
Od stycznia 2023 r. ustroński MOPS realizuje rządowy program refundacji zapłaconego podatku Vat za zużyty gaz do ogrzewania domu. W 2023 r. wpłynęło 125 wniosków i przyznano pomoc na kwotę 29.310 zł – środki pozagminne. W 2024 r. wpłynęły 163 wnioski i przyznano pomoc na kwotę 50.965 zł – środki pozagminne.
Od stycznia do kwietnia 2024 r. realizowana była ustawa o dodatku osłonowym, która w większości pokrywała się z ustawą realizowaną w 2022 roku. Dodatek przysługiwał, jeżeli przeciętny miesięczny dochód zgodnie z ustawą o świadczeniach rodzinnych w gospodarstwie domowym jednoosobowym nie przekroczył 2100 zł, a w gospodarstwie wielorodzinnym 1500 zł na osobę. Wpłynęło 266 wniosków i przyznano pomoc na kwotę 87.866 zł – środki pozagminne.
Od 1 sierpnia 2024 r. MOPS realizuje nową formę pomocy – bon energetyczny. Bon przysługuje jeżeli dochód w gospodarstwie jednoosobowym nie przekracza 2,5 tys. zł, a w gospodarstwie wieloosobowym 1,7 tys. zł. Wysokość bonu wynosi dla gospodarstwa jednoosobowego 300 zł, dla gospodarstwa 2-3-osobowego 400 zł, dla gospodarstwa 4-5-osobowego 500 zł, gospodarstwa 6 lub więcej osobowego 600 zł. Wpłynęło 506 wniosków i przyznano pomoc na kwotę 164.086 zł – środki pozagminne.
Jak widać z powyższego w likwidację ubóstwa energetycznego obecnie nie angażuje się środków gminnych, co zdaniem prelegenta nie jest właściwym kierunkiem. Zacytował w tym miejscu słowa Tomasz Ożóga – wiceburmistrza Skawiny, który powiedział: „Jeżeli chcemy pomóc osobom najuboższym, to ciężar odpowiedzialności musi przejąć samorząd.”
Jako mieszkaniec i społecznik Piotr Poznański oczekuje od burmistrza, który jego zdaniem jest osobą odpowiedzialną za egzekucję prawa antysmogowego w mieście, zatwierdzenia planu działań i jego publicznego ogłoszenia, kwartalnych spotkań z mieszkańcami prezentujących postępy w realizacji planu, współpracy wszystkich stron. W proponowanym planie działań wymienił cele miesięczne: identyfikacja 200 adresów budynków, w których nie jest przestrzegana uchwała antysmogowa, kontrola 100 budynków przez Straż Miejską, rekontrola 100 miejsc, w których były nieprawidłowości, kontrola dronem 250 kominów. W miarę potrzeb: wysyłkę spersonalizowanych informacji o konieczności przestrzegania przepisów antysmogowych i osobno wysyłka spersonalizowanych informacji o konieczności wymiany źródła ciepła. Plan zakłada też kwerendę programów finansujących ochronę jakości powietrza, a także działania edukacyjne, budowanie świadomości i prewencję.
Terminarz wymiany źródeł ciepła wg uchwały antysmogowej: do 31.12.2021 r. gdy wiek kotła jest powyżej 10 lat (2006 r. i starsze), oraz dla instalacji bez tabliczek znamionowych, wymiana do 31.12.2023 r. gdy wiek kotła jest w przedziale od 5 do 10 lat (od 2007 r. do 2012 r.), wymiana do 31.12.2025 r. gdy wiek kotła jest poniżej 5 lat (od 2013 r. do 31.08.2017 r. ), wymiana do 31.12.2027 r. gdy kocioł jest Klasy 3 lub 4 wg normy PN-EN 303-5:2012, wymiana kominka lub innych piecyków do 31 grudnia 2022 r., chyba że osiągają sprawność cieplną min 80% lub są wyposażone w urządzenie do redukcji emisji pyłu. Monika Niemiec