Tym razem prezentuję fotografie, będące dla mnie kwintesencją dawnego Ustronia. Wykonano je ok. 1933 r., uwieczniając rodzinę Troszoków z Wielkiego Domu. Na pierwszym zdjęciu z tyłu widzimy rodziców: Marię (Mariannę) Troszok (z domu Podżorny z Brennej, ur. w 1896 r.) oraz jej małżonka Józefa Troszoka (ur. w 1891 r., syna Jana Troszoka z Poniwca i Zuzanny zd. Kocur z Dobki). Para zawarła związek małżeński w 1915 r., a z racji tego, iż Józef zatrudniony był w Fabryce Brevillier-Urban (późniejszej Kuźni), otrzymała mieszkanie zakładowe w Wielkim Domu. Starsze dzieci w drugim rzędzie, to, od lewej: Józef ur. w 1924 r., Ludwik ur. w 1926 r., Maria (Marynka) ur. w 1922 r. Natomiast z przodu stoją od lewej: Jan ur. w 1931 r. (wówczas małe dzieci bez względu na płeć nosiły ubranka o fasonie sukienek) oraz Helenka ur. w 1929 r. W tle rysują się górskie zbocza na południu Ustronia. Z kolei do drugiego zdjęcia pozuje już sama dziatwa. Od lewej strony: z tyłu Józef, Marynka, Ludwik, z przodu: Jan i Helenka. Tym razem fotograf patrzył na zachód, ujmując w tle willę Hummel, usytuowaną „nad potoczkiem” przy dzisiejszej ul. 9 Listopada 18, zbudowaną w 1904 r., a w 1929 r. podniesioną na piętro.
Fotografie pochodzą z kroniki rodzinnej Lidii Troszok zd. Gluza, małżonki Ludwika, miejscowego fojta w latach 1954-1964, za czasów którego Ustroń intensywnie się rozwijał oraz otrzymał prawa miejskie. Jak podaje wspomniana kronika, Marynka poślubiła Jana Bukowczana z Gojów, majstra w Kuźni, Józef zginął w 1944 r. we Włoszech, na frontach II wojny światowej, Helena wyszła za mąż za Karola Jaronickiego, zaś Jan, również pracownik Kuźni, pojął za żonę Matyldę Bielecką.
A teraz spójrzcie, drodzy Czytelnicy, jak piękne ogrody oraz płoty okalały przed laty Wielkie Domy. Była to wszak integralna część założenia hutniczego. Starszy z dwóch budynków, tzw. Stary Dom, rozebrano w 2012 r., zaś Wielki Dom stoi do dziś pod adresem ul. 3 Maja 16. Pełnił on niegdyś bardzo ważną funkcję, był bowiem w latach 1860-1907 r. magazynem odlewów z Odlewni „Elżbiety” przy ustrońskiej hucie. Po jej likwidacji i przeniesieniu do Trzyńca obiekt zaadaptowano na mieszkania robotnicze, otoczone zadbanymi, bujnymi ogrodami. Nieżyjąca już Anna Kotecka, mieszkanka sąsiadującego z Wielkim Domem dawnego szpitaliku arcyksiążęcego, tak wspominała przed laty okolicę: „(…) Był Stary Dom i Wielki Dom. Ten Stary Dom był pierwszy od szkoły, a ten Wielki Dom to był jeszcze ładniejszy, bo tam sama inteligencja mieszkała, sami mistrzowie z Kuźni Ustroń. Wielkie Domy okalały ogrody, a w tych ogrodach było wszystko – kwiaty, owocowe drzewa, jeszcze tam poniektóre stoją, a inne są powycinane. Bardzo dbali o to wszystko i bardzo wysoka inteligencja tam żyła”.
Dziś czasy świetności Wielkiego Domu są już za nami, a jego zakamarki wciąż odkrywają przed nami nowe tajemnice, związane z czasem okupacji (o tym w innym odcinku Dawnego Ustronia). A może, przy odrobinie szczęścia, doczekamy się kiedyś makiety całego historycznego założenia hutniczego?
Alicja Michałek, Muzeum Ustrońskie
